Journalistiek voor, tijdens en na een ramp kan levens redden in Somalië

De Media Association of Puntland (MAP) bevordert de persvrijheid in de regio's van Puntland en verdedigt het recht van journalisten om zonder angst nieuws te brengen. Ze zijn een partner van Free Press Unlimited in een programma dat media en journalisten ondersteunt in hun berichtgeving over rampen. 

Ibrahim Mohamed: "Voor ons is dit nieuw terrein. We hebben nog nooit een op maat gemaakt programma gedaan dat zich richt op verslaggeving over rampen in deze regio. Het is iets heel unieks en het had al veel eerder moeten gebeuren, want goede berichtgeving over rampen kan levens redden."
 

Hoe proberen MAP en Free Press Unlimited de verslaggeving rondom rampen te verbeteren?

"We brachten 15 journalisten uit de twee districten Gardho en Garowe samen en gaven ze een training over hun cruciale rol met betrekking to de berichtgeving rondom rampen. Dit was de eerste activiteit in het kader van dit programma. De training maakte duidelijk dat de rol van de media er niet alleen in bestaat om verslag te doen van rampen, maar ook om de autoriteiten verantwoordelijk te houden voor hun rol daarin. Dit is iets waar niemand zich echt bewust van was, inclusief ikzelf. Ten tweede gaf de training ons het inzicht dat journalisten niet alleen verslag moeten doen wanneer de ramp plaatsvindt, maar dat ze ook een rol kunnen spelen bij het geven van vroegtijdige waarschuwingen.

We hielden ook een openbaar forum, iets wat nog nooit eerder was gedaan in Gardho, waarbij we beleidsmakers uitnodigden om het publiek rechtstreeks onder ogen te komen. Het was een uitdaging om dit te organiseren, omdat deze beleidsmakers nog nooit op deze manier voor het voetlicht waren gebracht, geconfronteerd met de emoties van het publiek. 

Het gaf het publiek de kans om hun problemen te uiten, maar ook om antwoorden en een adequate reactie te eisen op de overstromingen die de regio al drie jaar achtereen teisterden. Het was een geluk dat de journalisten net de training hadden gekregen, ze konden er heel goed op reageren."
 

Kun je uitleggen hoe de berichtgeving over deze overstroming is veranderd ten opzichte van de berichtgeving over eerdere rampen?

"Voorheen legden verslaggevers alleen de ramp vast en rapporteerden ze feitelijk dat het gebeurd was. Er werd niet echt ingegaan op de rol van de autoriteiten of verslag gedaan van de nasleep.

In reactie op de overstroming in Gardho was het meer een compleet pakket, met een volledig overzicht van het incident, inclusief interviews met regeringsvertegenwoordigers over hun huidige reactie. Dit informeert het publiek over wat ze van de overheid kunnen verwachten en helpt om hen in de toekomst ter verantwoording te roepen. Het heeft de autoriteiten ook bewust gemaakt van het feit dat er een andere macht in het spel is die hun zwakheden blootlegt en hen onder druk zet om verantwoordelijkheid te nemen."
 

"Toegang tot informatie is een probleem. De overheid heeft nog geen effectief beleid als het gaat om rampenrisicomanagement."

Is veiligheid een zorg voor journalisten om hun werk te doen in deze context?

"Pleiten voor kwesties die zwakheden en hiaten binnen de regering blootleggen is in deze context in Puntland en Somalië in het algemeen niet veilig. Natuurlijk zien we deze risico's. Maar is het acceptabel? Ja, want het is belangrijk en goed voor het publiek. Dit is het belangrijkste dat ons drijft om onze activiteiten te blijven uitvoeren. Als we het niet doen, wordt het veel erger."
 

Hoe reageren de autoriteiten op deze nieuwe druk van de pers?

"Om wat context te geven: de stad waar de overstroming plaatsvond, had net verkiezingen achter de rug waarbij de burgers voor het eerst in 50 jaar hun lokale vertegenwoordigers rechtstreeks verkozen. De gekozen ambtenaren waren dus erg gemotiveerd om te reageren op hun kiezers. Dat was een andere factor die we gebruikten in onze onderhandelingen tijdens de voorbereiding van het publieke forum. We hebben ook enkele veranderingen gezien op het niveau van de staat. Maanden na het publieke forum benoemde de staat speciale staatsvertegenwoordigers voor rampenrisicomanagement in de districten Garowe en Gardho. We kunnen het niet bewijzen, maar we geloven dat de reden waarom ze deze vertegenwoordigers specifiek voor deze districten hebben aangesteld iets te maken heeft met de ontdekkingen en de druk van de media. 

We hebben problemen met autoriteiten die het beantwoorden van sommige vragen vermijden. Als reactie daarop hebben we ervaren journalisten ingeschakeld die de context echt begrijpen en die hen geen ruimte gaven om te manoeuvreren en vragen over te slaan. We hebben ons goed voorbereid. Maar onze grootste zorg was om de grieven van het publiek goed naar voren te brengen bij de regering. Vooral de impact van de lokale vrouwen was hier zichtbaar. Ze hebben hun stem laten horen en daar zijn we erg blij mee. We hopen op meer impact in de toekomst, maar dit is een goed begin."

Wat zijn op dit moment de grootste uitdagingen voor journalisten in de berichtgeving rondom rampen?

"Toegang tot informatie is een probleem. De overheid heeft nog geen effectief beleid als het gaat om rampenrisicomanagement. Dit heeft invloed op de nauwkeurigheid van de gegevens die journalisten krijgen, en ze krijgen ook vaak de informatie niet op tijd, waardoor het moeilijk is om vroegtijdige waarschuwingen te geven.

Ten tweede slaagt de overheid er nog steeds niet in om een duidelijk team samen te stellen dat reageert op rampen. Het ministerie van Milieu is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor rampenbestrijding, maar het ministerie van Humanitaire Zaken en Rampenrisicomanagement houdt zich ook bezig met rampen. Er is dus een gebrek aan goede organisatie binnen de staat, wat in combinatie met het ontbreken van een effectief beleid het voor de media een uitdaging maakt om hun werk te doen."
 

Wat volgt er nu?

"Vorig jaar hebben we ons meer gericht op het districtsniveau met het openbare forum en de dialoog binnen de media. Dit jaar proberen we onze openbare forums uit te breiden naar het staatsniveau. We zijn van plan om ons te richten op de ministers die de belangrijkste besluitvormers zijn op het gebied van rampenrisicomanagement. Ons doel is om de regering te controleren in termen van beleidshervorming en de hervorming binnen de verschillende ministeries om één duidelijke lijn te creëren over wie waarvoor verantwoordelijk is op het gebied van rampenrisicomanagement. We kennen hun zwakke punten al, maar we zullen ook tijd vrijmaken om duidelijk te maken welke verbeteringen kunnen worden aangebracht.

Tot slot zijn we eerder dit jaar ook een project gestart om de toegang tot informatie in de regio te verbeteren. In de mediawet van Puntland is een wet voor toegang tot informatie opgenomen, maar deze is nog niet vastgesteld. Op dit moment pleiten we er samen met de relevante belanghebbenden, zowel vanuit de overheid als daarbuiten, om dit te veranderen. Dit zal het hopelijk makkelijker maken voor journalisten om nauwkeurige en tijdige informatie van de overheid te ontvangen, en hen dus ook helpen om hun rol te spelen in de respons op en hopelijk ook het vermijden van rampen."

Deze interventies maken deel uit van het Dan Wadaag-project, een consortium gefinancierd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken van Nederland.