Informatie is essentieel na de aardbeving in Myanmar
Op 28 maart van dit jaar werden Myanmar en delen van Thailand getroffen door een verwoestende aardbeving, gevolgd door een reeks zware naschokken. Centraal-Myanmar is een aardbevingsgevoelig gebied en meer dan 198.000 mensen raakten ontheemd en leefden buiten, terwijl ze vreesden voor nog meer naschokken. De afgelopen jaren is er in deze regio een aanhoudend conflict met actieve strijd tussen pro-democratische en pro-militaire groepen. Het voortdurende conflict heeft geleid tot een grote humanitaire crisis in Myanmar, met naar schatting 3,5 miljoen binnenlandse ontheemden in het hele land en nog veel meer mensen die humanitaire hulp nodig hebben. Zelfs in de nacht na de aardbeving gingen de luchtbombardementen door. We spraken met Annie Zaman, onze veiligheidsadviseur, over de onze reactie na de beving.
Crisis na crisis
In Mandalay, de op één na grootste stad van Myanmar, leefde de overgrote meerderheid van de mensen na de beving buiten. Toen de stad kort daarna werd getroffen door een storm, werd het crisis na crisis voor inwoners. Er was geen elektriciteit of internet, waardoor informatie volledig werd geblokkeerd. Het duurde zelfs dagen voordat er informatie uit Myanmar kwam, terwijl mensen al op de hoogte waren van de situatie in Thailand. Militairen verklaarden onmiddellijk dat internationale media het land niet in mochten, mensen mochten zich zelfs niet vrij bewegen binnen het land - naar veiliger gebieden bijvoorbeeld. Overal in Myanmar zijn controleposten, waardoor zelfs hulpgoederen de getroffen gebieden niet kunnen bereiken.
Zelfs vóór de aardbeving was toegang tot informatie al een uitdaging. Sinds de militaire staatsgreep in 2021 zijn onafhankelijke media en de vrijheid van meningsuiting in het land hard aangepakt. Naast China heeft Myanmar het hoogste aantal journalisten ter wereld gevangen gezet. Het militaire leger, genaamd junta, houdt de informatiestroom in het land strak in de hand door informatie te centraliseren en onafhankelijke journalisten te censureren. Toenemend geweld tegen journalisten heeft velen gedwongen het land te ontvluchten en hun werk in ballingschap voort te zetten. Degenen die zijn gebleven, riskeren elke dag hun leven om de waarheid te vertellen.
Eerste reactie
Onmiddellijk na de aardbeving kregen we verzoeken van journalisten en mediaprofessionals om steun. FPU kon direct een klein noodhulpfonds opzetten. Via vertrouwde lokale netwerken hebben we kleine beurzen uitgedeeld, communicatiemiddelen en stroomaccu's geleverd. Een middelgrote nieuwsredactie ontving een Starlink-kit voor satellietinternet met een abonnement voor een paar maanden. Zelfs als je in Myanmar een normale internetverbinding hebt, is het uploaden van video's vaak onmogelijk. Voor media is Starlink daarom een goede oplossing om een gedegen internetverbinding te krijgen. De vraag naar ondersteuning was zo groot dat we besloten hebben om alleen kleine beurzen toe te kennen, met een waarde van maximaal €450. Op deze manier kunnen we zoveel mogelijk journalisten ondersteunen. Deze fondsen voorzagen niet alleen in journalistieke, maar ook in dringende humanitaire behoeften.
“De eerste steunvragen van journalisten na de aardbeving betroffen lijkzakken en begrafeniskosten voor hun dierbaren.” Zo ernstig is de situatie, zegt Annie Zaman. “Het stellen van prioriteiten bij het verdelen van kleine subsidies in zo'n context is extreem uitdagend en hartverscheurend.”
Infrastructurele belemmering
Geld sturen naar Myanmar blijft een logistieke en juridische uitdaging. Door sancties en toezicht zijn reguliere bankoverschrijvingen geen optie. Free Press Unlimited vertrouwt op vertrouwde informele netwerken om geld discreet en veilig over te maken. Een belangrijk aandachtspunt voor ons is het versterken van deze vertrouwde netwerken, omdat het de meest efficiënte en veilige manier is om geld direct bij de mensen te krijgen die het nodig hebben. Deze aardbeving kwam vlak na het ontmantelen van USAID. Hoewel president Trump verklaarde hulpfondsen naar Myanmar te sturen, bestond er geen mogelijkheid om die fondsen daadwerkelijk op hun bestemming te krijgen. De hele USAID-infrastructuur is uitgeschakeld, tot het punt waarop zelfs drie USAID-medewerkers zijn ontslagen terwijl ze aan de noodhulp na de aardbeving werkten.
In Myanmar werken de meeste media ondergronds en journalisten werken in het geheim vanuit hun eigen huizen. Met zoveel verwoeste huizen hebben journalisten momenteel geen veilige plek om verslag te doen. Het is extreem gevaarlijk om aan je omgeving te vertellen dat je als journalist werkt, omdat dit als een misdaad wordt beschouwd. Zelfs voor een simpel huisbezoek van vrienden of familieleden moeten mensen in Myanmar officiële toestemming vragen aan de stadswacht. Af en toe krijgen journalisten amnestie uit de gevangenis en krijgen ze bij hun vrijlating te horen dat ze zich moeten melden op hun lokale politiebureau. Sommigen ontvluchten het land meteen en komen naar Thailand om vanuit ballingschap te werken. Maar anderen zijn zo getraumatiseerd dat ze zich ook echt melden. Dit leidt ertoe dat de politie of het leger hen opnieuw scherp in de gaten houdt, vaak gepaard met huisbezoeken en invallen.
De weg vooruit
In de maanden na de aardbeving staan journalisten in Myanmar nog steeds voor enorme uitdagingen, verergerd door gebrekkige infrastructuur en voortdurende militaire repressie. Maar zelfs wanneer de schade door de aardbeving is hersteld, zullen mensen in Myanmar nog steeds opzettelijk worden afgesloten van het internet ten behoeve van het militaire leger. Internationale steun blijft van vitaal belang, niet alleen voor connectiviteit en noodhulpmiddelen, maar ook voor juridische bescherming, zichtbaarheid en veerkracht op de lange termijn.
“Informatie is essentieel. Als de wereld niet weet hoeveel verwoesting er is, hoe kunnen ze dan hulp sturen?”, Annie Zaman.
Free Press Unlimited zet zich in voor persvrijheid en de veiligheid van journalisten wereldwijd.
