Vredesonderhandelingen over Oekraïne moeten gerechtigheid bieden aan journalisten én media
Free Press Unlimited (FPU) maakt zich grote zorgen over recente discussies binnen de vredesonderhandelingen rondom Oekraïne. Samen met de partners binnen Media Freedom Rapid Response (MFRR) verzetten we ons krachtig tegen elke vorm van amnestie voor oorlogsmisdaden die tijdens de Russische invasie zijn begaan, waaronder misdrijven gericht tegen journalisten. Tegelijkertijd zien we dat media vrijwel volledig ontbreken in de internationale plannen voor een toekomstig vredesproces en de wederopbouw van Oekraïne. Dat moet veranderen.
Geen vrede zonder gerechtigheid voor journalisten
Sinds het begin van de volledige Russische invasie zijn minstens 16 mediawerkers gedood terwijl zij hun werk deden. Meerdere journalisten werden doelgericht aangevallen, gemarteld of geëxecuteerd – onder wie de Oekraïense journaliste Victoria Roshchyna, die in 2024 in Russische gevangenschap om het leven kwam. Veel journalisten worden nog vermist. Daarnaast documenteerde de MFRR 53 aanvallen op media-infrastructuur, van kapotgeschoten redacties tot drone-aanvallen op verslaggevers met press-vest.
Het voorstel voor een algehele amnestie, zoals eerder genoemd in de concept-plannen van de Amerikaanse regering, zou een ernstig precedent vormen en in strijd zijn met internationaal humanitair recht. FPU sluit zich daarom aan bij de oproep van MFRR-partners: oorlogsmisdaden tegen journalisten mogen nooit worden kwijtgescholden. Ze moeten onafhankelijk worden onderzocht, en daders moeten vervolgd worden onder internationaal en nationaal recht.
Lees het volledige statement van MFRR en alle partners hier.
Media dreigen over het hoofd te worden gezien in vredesplannen
Maar gerechtigheid voor journalisten alléén is niet genoeg. Tijdens het recente bezoek van onze algemeen directeur Ruth Kronenburg aan Oekraïne klonk een duidelijke en dringende boodschap van partners: media moeten expliciet onderdeel worden van het vredesproces én van de wederopbouw van het land. Dat gebeurt nu vrijwel nergens en is met de huidige stand van zaken ook onmogelijk. Zo:
- is de advertentiemarkt volledig ingestort; veel media hebben vrijwel geen inkomstenbron meer.
- zijn redacties beschadigd of vernietigd; apparatuur moet massaal worden vervangen. Vanaf november 2025 heeft de MFRR 53 gevallen gedocumenteerd waarin de Russische strijdkrachten Oekraïense mediainfrastructuur hebben vernietigd.
- zijn journalisten volgens cijfers van het Lviv Media Forum zwaar overbelast door personeelstekorten en jarenlange oorlogsomstandigheden.
- dreigen ongeveer 100 mediaorganisaties dit jaar te moeten sluiten vanwege gebrek aan financiering.
- moest een derde van de onafhankelijke redacties evacueren of verhuizen.
Zonder gerichte internationale steun zal een groot deel van de onafhankelijke Oekraïense mediasector simpelweg verdwijnen.
Media zijn cruciaal voor transparantie en sociale cohesie
In gesprekken met onze partners, journalisten, hoofdredacteuren en parlementsleden werd keer op keer benadrukt: een duurzame vrede is onmogelijk zonder onafhankelijke media. Media vervullen in Oekraïne onder naoorlogse omstandigheden twee essentiële rollen. Onafhankelijke media waarborgen transparantie over de besteding van wederopbouwbudgetten. Daarnaast zijn lokale gemeenschappen ontwricht en verspreid. Media zijn een middel voor sociale cohesie en helpen vertrouwen op te bouwen en verschillende delen van de samenleving weer met elkaar te verbinden.
Dit is hét moment om de toekomst van onafhankelijke media veilig te stellen
Onze partners in Oekraïne vroegen FPU om internationale aandacht en druk te mobiliseren om media zichtbaar op de agenda te krijgen. We nemen die oproep zeer serieus. Een toekomstig Oekraïne kan alleen democratisch en rechtvaardig zijn als journalisten veilig kunnen werken, oorlogsmisdaden niet onbestraft blijven én onafhankelijke media de kans krijgen om zich te herstellen en hun cruciale rol voor de samenleving te blijven vervullen. De vredesonderhandelingen vormen hét moment om dit te waarborgen. Zonder onafhankelijke media is een geloofwaardig en duurzaam democratisch Oekraïne nog ver weg.
