Persvrijheid in het geding, wereldwijd
Dat de Nobelprijs voor de Vrede aan twee journalisten is uitgereikt, zegt veel over de staat van de persvrijheid en veiligheid van journalisten. Wereldwijd. Steeds meer reporters worden belaagd tijdens hun werk. Niet alleen in Nederland, maar ook elders op de wereld. Zo werd op de Internationale Dag voor de Rechten van de Mens bekend dat een Filipijnse journalist, Jess Malabanan, in koele bloede is omgebracht.
Op diezelfde dag notabene werd de Nobelprijs voor de Vrede aan zijn landgenote, Maria Ressa uitgereikt. Ressa staat aan het hoofd van het nieuwsmedium Rappler, dat onder andere onderzoek doet naar misstanden en corruptie. Rappler is razend populair in de Filipijnen gezien hun niet geringe aanhang, maar tegelijkertijd is Rappler door president Duterte en andere politici aangemerkt als vijand van de staat omdat Rappler ook zaken van hen aan het licht brengt die het daglicht niet kunnen verdragen. Er lopen nu diverse rechtszaken tegen Maria. Dat Ressa nog leeft is volgens velen een wonder.
Winnaars
Ook de andere winnaar, Dmitry Muratov, is bekend met dreigementen. Immers, het Rusland van Poetin staat nu niet echt bekend om persvrijheid. Muratov is de oprichter van het nog steeds onafhankelijke nieuwsmedium Novaya Gazette. In Rusland wordt het onafhankelijke journalisten steeds moeilijker gemaakt om hun werk te doen. Dmitry heeft helaas al vijf collega’s verloren. Allen zijn ze vermoord, en in de meeste gevallen zijn de daders nog steeds niet vervolgd of voor het gerecht gebracht. Deze journalisten hebben de hoogste prijs betaald om de waarheid te brengen. Muratov weigert het hoofd te buigen. De Russische staat heeft in antwoord hierop een wet aangescherpt die in de volksmond de ‘Foreign Agent’ wet wordt genoemd. Wanneer je als journalist, media of organisatie als ‘Foreign Agent’ wordt aangemerkt (en dat oordeel is uiteraard aan de staat), is dat eigenlijk hetzelfde als dat je tot vijand van die staat wordt aangemerkt. Het wordt je op deze manier vrijwel onmogelijk gemaakt om nog je werk uit te oefenen zonder represailles. Ook onze Nederlandse collega Derk Sauer is deze ‘eer’ te beurt gevallen.
Geweld
Waren bovenstaande voorbeelden een aantal jaren geleden een ‘ver van je bed’ verhaal, tegenwoordig hebben ook journalisten in Nederland en Europa met dergelijk geweld te maken. Ook wij worden hier in Nederland de laatste tijd regelmatig opgeschrikt door aanslagen op journalisten. Als men het niet eens is met wat journalisten over een onderwerp rapporteren, dan worden ze uitgemaakt voor ‘fake news’ brengers en in sommige gevallen zelfs fysiek bedreigd en aangevallen. Het initiatief ‘Persveilig’ dat journalisten meer en vooral sneller bescherming moet bieden, had halverwege dit jaar al het dubbele aantal meldingen ten opzichte van het totaal aantal meldingen in heel 2020. Het lijkt wel of mensen niet meer open staan voor feiten of de waarheid, ze geloven liever hun eigen waarheid. Bevestigd door de sociale bubbel waarin ze alleen maar gelijkgezinden horen. Zo staan ze totaal niet meer open voor andersdenkenden.
De juridische claims waar Maria Ressa zich in de rechtszaal tegen moet verweren, zijn hier in Europa ook al gemeengoed. De Maltese journaliste Daphne Caruana Galizia, die vier jaar geleden bij een bomaanslag om het leven is gekomen, had meer dan 70 rechtzaken bij leven tegen haar lopen! Na haar dood hebben haar zoons bijna alle juridische claims geërfd, ook al waren zij nergens bij betrokken. In dit geval wordt het recht als een wapen ingezet. En helaas zijn er meer voorbeelden.
Persvrijheid
Het feit dat de prestigeuze prijs als de Nobelprijs dit jaar naar journalisten gaat, laat zien hoe belangrijk onafhankelijke journalistiek is voor de democratie. Deze prijs geeft internationaal een signaal af dat persvrijheid een gemeengoed is die we allen moeten koesteren. Daarnaast moeten we ons realiseren dat onveilige werkomgeving voor journalisten leidt tot onbetrouwbaar nieuws. Meer dan ooit tevoren zijn we als burgers afhankelijk van betrouwbare informatie om weloverwogen keuzes te maken, maar ook om onze democratische staat te behouden. Laten we met zijn allen er voor zorgen dat de pers zijn werk veilig kan doen en dat we ons toleranter opstellen tegenover nieuws dat niet in ons straatje past.
Ruth Kronenburg
Free Press Unlimited
