Nicaragua: een niet eerder vertoonde aanval op de media, vlak voor de verkiezingen
Vijandige uitlatingen, invallen in huizen en kantoren, willekeurige arrestaties, de onafhankelijke media in Latijns-Amerika lijden onder een massale repressie, en dwingen sommigen zelfs om vanuit ballingschap te werken. Hoe blijven ze overeind? In deze serie bespreken we de situatie in vier Latijns-Amerikaanse landen, met Manon Muti, programmacoördinator Latijns-Amerika. Vandaag: Nicaragua.
Manon Muti heeft dagelijks contact met onze partners ter plaatse en coördineert de ondersteuning van onafhankelijke media in Latijns-Amerika. Ze ziet een patroon van gecoördineerde aanvallen van de staat op journalisten in Nicaragua en andere Latijns-Amerikaanse landen. “In het wereldwijde rapport over de vrijheid van meningsuiting van ARTICLE19 wordt Nicaragua, samen met Venezuela en Cuba, beschouwd als een land waar de vrijheid van meningsuiting ‘in crisis’ verkeert.”
De persvrijheid in Nicaragua is sterk verslechterd sinds de politieke crisis in 2018. Duizenden Nicaraguanen gingen de straat op om te protesteren tegen de impopulaire hervorming van het socialezekerheidsstelsel door de regering. De autoriteiten gebruikten bruut geweld om ze neer te slaan, en minstens 328 burgers werden gedood en meer dan 2.000 raakten gewond. Manon: “Deze november zijn er verkiezingen, waarbij president Daniel Ortega zich kandidaat stelt voor zijn 4e termijn. Dit zorgt nu al weer voor een toename van geweld.”
Ook de greep van de staat op de media neemt toe. Veel tv-zenders worden gecontroleerd door de staat en ze hebben ook de onafhankelijke geprinte media tegengewerkt. Zo belemmerde de staat deze zomer La Prensa, een van de bekendste onafhankelijke media, vertelt Manon. “Ze weerhielden hen ervan om papier te krijgen om af te drukken, en hielden de algemeen directeur vast en beschuldigden hem van het witwassen van geld en handel met de douane om papier te krijgen.”
Repressie neemt toe sinds de pandemie
“Vooral sinds 2020 hebben we een ongekende terugval gezien in termen van repressie van de pers en vijandigheid jegens journalisten. Het begon al een paar jaar terug. Lokale mediaorganisaties hebben gemeld dat sinds 2013 meer dan 20 mediakanalen door de staat zijn gesloten, maar in 2020, met het begin van de pandemie, werd het erger”, zegt Manon.
Nicaragua is volledig ondergerapporteerd als het gaat om Covid-19. Manon: “Er is nauwelijks openbare informatie over gevallen van Covid-19. Maatregelen van de overheid waren er vrijwel niet en onafhankelijke media namen de informerende rol van de overheid over. Elke kritiek op dit (gebrek aan) beleid werd bijna onmogelijk gemaakt door journalisten bloot te stellen aan strenge surveillance.”
Geïnspireerd door de Russen
Nicaragua onderscheidt zich in hun repressie van media en journalisten doordat ze wetten als wapen gebruiken. “De Nicaraguaanse regering heeft vorig jaar een nieuwe reeks repressieve wetten aangenomen die de ruimte voor journalisten om in te werken sterk beperken. Zoals de wet voor de regulering van buitenlandse agenten, door de media in Nicaragua vaak de ‘Poetin-wet’ genoemd, en ook wel bekend als de Foreign Agent Law. Het is geïnspireerd door de Russische regering, maar is nog ernstiger. Wat in zeven jaar in Rusland is gebeurd, is in Nicaragua in een paar maanden gedaan.”
De wet dwingt alle entiteiten of individuen om buitenlandse financiering te melden. “Dit betekent dat het voor mediakanalen praktisch onmogelijk is geworden om geld te ontvangen zonder zich als buitenlands agent te verklaren. En wanneer je wordt beschouwd als een buitenlandse agent, oefent de overheid grote controle uit. Je moet al je maandelijkse uitgaven rapporteren, wat in feite financieel surveillance is; een manier om te controleren wat de regering "verraders" of "tegenstanders" van de staat noemt."
‘Knevelwet’
Maar er is meer, de regering heeft een wet aangenomen over cybercriminaliteit, ook wel ‘gag law’, met de bedoeling om content op sociale media te reguleren. Manon: “Dus in principe kan alles dat als nepnieuws of een aanval op de nationale veiligheid wordt beschouwd, worden onderdrukt en veroordeeld met gevangenisstraf. Ze hebben journalisten gedreigd deze wet tegen hen te gebruiken. Tot op heden kennen we nog slechts één mensenrechtenactivist die is aangeklaagd voor deze wet.”
Ten slotte is er de ‘wet voor de verdediging van de rechten van het volk op onafhankelijkheid, soevereiniteit en zelfbeschikking voor vrede’. Een hele mond vol, en expres heel generiek. Manon: “Deze wet, ingevoerd in december 2020, wordt breed ingezet tegen tegenstanders en ontzegt politieke rechten aan degenen die worden beschreven als verraders van het vaderland. Dit werd gevolgd door een enorme golf van arrestaties en gedwongen verdwijningen in mei van dit jaar. De autoriteiten hebben alle zeven tegenstanders van de politieke kandidaten gearresteerd, en enkele leden van hun personeel, voor de komende verkiezingen. In totaal zitten nu 37 tegenstanders in huisarrest of hechtenis, in onmenselijke omstandigheden. Dit betekent dat er geen oppositie is. Onder hen zijn een mediadirecteur en twee journalisten die ofwel kandidaat waren voor het presidentschap of gewoon kritiek hadden op het regime.”
Samenwerking is de sleutel
Hoe blijven journalisten werken in deze vijandige omgeving? Manon: “Kleine onafhankelijke media in Nicaragua zijn extreem veerkrachtig. Na de golf van arrestaties in mei 2020 werden meer dan 35 journalisten door de autoriteiten opgeroepen om een getuigenverklaring af te leggen met betrekking tot een witwasonderzoek tegen Cristiana Chamorro, een potentiële kandidaat voor de presidentsverkiezingen van november in het land. Sommigen werden uiteindelijk aangeklaagd, anderen werden herhaaldelijk gedagvaard, velen van hen gingen in ballingschap om aan mogelijke arrestatie te ontsnappen. Ondanks dit alles hebben de meeste onafhankelijke mediakanalen zichzelf niet gecensureerd en bleven ze berichten vanuit het land en vanuit ballingschap, terwijl ze probeerden betrouwbare informatiebronnen ter plaatse te houden. Het verslag doen van de komende verkiezingen in november zal een zware uitdaging zijn voor de journalisten die in het land blijven, maar ze zijn vastbeslotener dan ooit om hun werk voort te zetten.”
Free Press Unlimited-partner CLIP, het Latijns-Amerikaanse centrum voor onderzoeksjournalistiek, ziet de sociale, politieke en humanitaire crisis in Nicaragua ook als de grootste uitdaging voor Latijns-Amerika. Zij zien collaboratieve journalistiek als een van de manieren om door te kunnen blijven gaan.
Emiliana Garcia, Operations en business manager bij CLIP, legt uit: “Samenwerking bij de productie en publicatie van verhalen helpt om ze naar buiten te brengen. Als bijvoorbeeld een media-outlet of journalist wordt vervolgd en gedwongen wordt een verhaal niet te publiceren, kunnen wij, als partners, dit voor hen op onze platforms publiceren en ervoor zorgen dat die stemmen niet het zwijgen worden opgelegd.”
Samenwerken geeft over het algemeen kracht. “Het zorgt ervoor dat journalisten die worden lastiggevallen door gewelddadige machthebbers zich niet zo alleen voelen. Wetende dat andere collega's uit verschillende landen samen met hen publiceren, geeft hen het gevoel dat ze onafhankelijker en sterker zijn om de broodnodige waarheid te vertellen.”
Free Press Unlimited ondersteunt haar partners in Latijns-Amerika met institutionele financiering, om hen te helpen onderzoeksjournalistiek te promoten en onafhankelijk nieuws te blijven produceren in een context waar er weinig toegang is tot openbare informatie en er veel repressie en corruptie is. Daarnaast is Free Press Unlimited het project Viable Media for Empowered Societies (VIMES) gestart, waarbij media uit Centraal-Amerika en Oost-Europa worden samengebracht om hun ervaringen, kennis en inhoud met elkaar te delen.