Politieke Persvrijheidmeter laat zien: Persvrijheid in Nederland niet vanzelfsprekend

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober 2025 onderzocht Free Press Unlimited wat politieke partijen zeggen én doen voor persvrijheid. De Politieke Persvrijheidmeter brengt in kaart aan de hand van de partijprogramma’s en stemgedrag op moties in de Tweede Kamer. De uitkomsten zijn duidelijk: sommige partijen beschermen persvrijheid actief, anderen kiezen juist voor inperkend beleid - dat is reden tot zorg.

Als een democratie onder druk staat, dan is persvrijheid vaak als eerste de klos. Vrije pers vormt de garantie dat machthebbers verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor hun acties. Door deze vrijheid in te perken, krijgen machthebbers vrij spel om twijfel te zaaien en desinformatie te verspreiden. Partijen die onafhankelijke media of journalisten aanvallen, staan daarmee haaks op de basis van onze democratie. Een stem vóór persvrijheid is daarom van cruciaal belang.

Grote verschillen tussen partijen

De Politieke Persvrijheidmeter 2025 laat duidelijk verschillen zien tussen partijen:

• Volt scoort het hoogst: de partij koppelt duidelijke principes aan concrete voorstellen. D66 volgt op de voet.
• Volt, D66 en de Partij voor de Dieren (PvdD) zijn de enige partijen die concrete voorstellen doen om de veiligheid van journalisten te verbeteren, bijvoorbeeld over de toegenomen juridische druk op journalisten.
• Wanneer we alleen kijken naar het stemgedrag op moties, komt GroenLinks–PvdA als beste uit de bus, gevolgd door D66 en Volt.
• De VVD is opvallend: in de programma-analyse doet de partij het voldoende, maar dit komt niet volledig overeen met het stemgedrag waarbij de partij net een onvoldoende scoort.
• De PVV scoort in beide analyses het slechtst.

Free Press Unlimited maakt zich zorgen over de uitkomsten van de Politieke Persvrijheidmeter. De PVV scoort het slechtste op het gebied van persvrijheid, terwijl deze partij volgens recente peilingen de grootste van Nederland is.

De staat van de persvrijheid: reden tot zorg, maar ook kansen

De Politieke Persvrijheidsmeter maakt zichtbaar dat de persvrijheid in Nederland kwetsbaar is. Het is zorgwekkend dat een aantal politieke partijen voorstellen doen die persvrijheid actief onder druk zetten, wetende dat een vrije en veilige pers de hoeksteen is van onze democratie. Wanneer journalisten worden geïntimideerd, aangevallen of beperkt in hun werk, raakt dat niet alleen de media zelf, maar de samenleving als geheel. 

We zien een wereldwijde trend waarbij journalisten door politici en andere machthebbers worden afgeschilderd als vijanden van het volk. Ook in Nederland verhardt de politieke retoriek jegens journalisten en wordt de onafhankelijkheid en integriteit van media steeds vaker in twijfel getrokken. Het bekendste voorbeeld is de “tuig van de richel” uitspraak van Geert Wilders in 2021, die hij tijdens de kabinetsformatie vorig jaar weigerde terug te nemen. Maar ook de BBB diende Kamervragen in die de onafhankelijkheid en integriteit van de NOS in twijfel trokken. Deze retoriek ondermijnt het vertrouwen in de journalistiek en normaliseert een klimaat van geweld tegen journalisten.

Het aantal aanvallen op journalisten neemt de afgelopen jaren toe. In 2024 werden 249 veiligheidsincidenten gemeld bij PersVeilig. Helaas zien we dit  thema in weinig partijprogramma’s terugkomen Slechts enkele partijen doen concrete voorstellen om de veiligheid van journalisten te verbeteren.

Daarnaast zien we dat er wetgeving in de Tweede Kamer wordt besproken die een risico vormt voor de persvrijheid. Het wetsvoorstel verheerlijking terrorisme dreigt politieke vervolging van journalisten mogelijk te maken. Daarnaast vormen juridische intimidaties, zoals SLAPP-zaken (Strategic Lawsuits Against Public Participation), een groeiende bedreiging voor onafhankelijke media.

Er zijn echter ook kansen om persvrijheid in Nederland te versterken. Met de implementatie van de Europese anti-SLAPP richtlijn kan Nederland journalisten beter beschermen tegen juridische intimidatie, en het voortzetten van best practices zoals PersVeilig kan de fysieke en digitale veiligheid van journalisten vergroten. Financiële maatregelen, zoals een laag of nul BTW-tarief op journalistieke producten, kunnen bovendien helpen om onafhankelijke media financieel gezond en toegankelijk te houden voor een breed publiek.

De Persvrijheidmeter als hulpmiddel voor een bewuste stem

Free Press Unlimited hoopt dat de Politieke Persvrijheidsmeter kiezers helpt om persvrijheid mee te wegen in hun stem en  bewuste keuze te maken. 

“Wij geven kiezers geen advies op wie ze moeten stemmen” zegt Benthe Priester, Policy & Advocacy Officer bij Free Press Unlimited. “Maar we vinden het belangrijk dat iedereen inzicht heeft over hoe partijen staan tegenover zoiets fundamenteels als persvrijheid.”

Hoe de Politieke Persvrijheidmeter werkt

De meter beoordeelt politieke partijen op vier dimensies van persvrijheid:

1. Online informatiesamenleving & desinformatie
2. Pluriform medialandschap
3. Veiligheid van journalisten
4. Internationale inzet voor persvrijheid

De beoordeling combineert partijprogramma’s, stemgedrag op moties in de Tweede Kamer. Alle partijen kregen de mogelijkheid tot wederhoor.

Weten hoe deze partijen scoren in alle dimensies? Download dan het volledige onderzoeksrapport hieronder.

Meer weten?

Persvrijheid begint bij publieke steun. Door journalisten te steunen en bewust te stemmen draag je daar actief aan bij. Benieuwd hoe de politieke partijen scoren op belangrijke democratische thema’s, inclusief persvrijheid? Ontdek het eenvoudig met de Democratiewijzer, waar Free Press Unlimited aan heeft bijgedragen.