Van presidentiële aanklachten tot kantoorinvallen: journalist zijn in Oeganda
In onze huidige campagne vragen we aandacht voor de veiligheid van journalisten wereldwijd. De moeilijkheden die journalisten ondervinden in landen als Oekraïne en Afghanistan zijn pijnlijk duidelijk geworden, maar hoe is het in andere delen van de wereld? In een reeks verhalen spreken we met deskundigen uit verschillende landen om daar achter te komen. Deze keer: journalist Norman Tumuhimbise over Oeganda.
Norman Tumuhimbise is medeoprichter en teamleider van Alternative DigiTalk, een online mediaplatform in Oeganda. Free Press Unlimited steunde hen nadat hun kantoor in maart 2022 werd ingevallen. Onafhankelijke journalistiek wordt bedreigd in Oeganda en journalisten worden onderdrukt. Er is een bijzonder sterke controle op verhalen die zich tegen de regering uitspreken.
Hoe zou je de huidige situatie in Oeganda voor de media en journalisten in het algemeen beschrijven?
Het is een 50/50 situatie. Als je pro-regering bent, heb je absoluut geen problemen. Ze zouden je zelfs prijzen en medailles geven voor lovenswaardig werk. Maar als je 's morgens wakker wordt en je wilt moeilijke vragen stellen, dan zal de regering je als tegenstander bestempelen.
Het is niet zo dat als je op een dag een kritische Tweet of Facebook gepost hebt, je uit het niets in de gevangenis gezet wordt. Ze houden je in de gaten om te zien of je consequent negatief tegenover hen bent. Als je dat bent, zullen ze je aanpakken. Wat ons ook is overkomen met Alternative DigiTalk.
Wat voor soort medium is Alternative DigiTalk?
Wij zijn een online platform dat we tijdens COVID-19 hebben opgericht. Aanvankelijk waren we een sociale beweging die streed voor jongerenrechten en goed bestuur in ons land. Omdat ik op dat moment de nationale coördinator daarvan was en deel uitmaakte van een demonstratie waarin corruptie binnen het parlement aan de kaak werd gesteld, stond ik op de zwarte lijst van Oegandese mediahuizen.
Alternative DigiTalk is dus ontstaan uit het feit dat de staat mij ervan weerhield om bij andere mediahuizen te verschijnen. Als platform ontvangen wij je graag, maar zullen moeilijke vragen stellen. We richten ons vooral op jongeren en zijn aanwezig op Facebook, Twitter en YouTube. We verschijnen niet op traditionele tv-zenders, maar we verschijnen op de telefoons van mensen. Toen we begonnen, wilde de regering dat we ons zouden aansluiten bij hun regelgeving: de Uganda Communications Commission. Maar we hebben ons daartegen verzet omdat we niet gecontroleerd willen worden door de Oegandese overheid.
Hoe zit het met het rechtssysteem in Oeganda, laat het nog genoeg ruimte voor journalisten om te werken zonder te worden vervolgd?
Wat echt verontrustend is, is dat de president een wijziging op de Computer Misuse Act heeft ondertekend. Dit amendement op deze wet beperkt het schrijven of delen van inhoud op online platforms, om "misbruik van online en sociale media platforms te ontmoedigen."
Het voelt alsof we door een oceaan vol haaien proberen te zwemmen die ons waarschijnlijk zullen opslokken als we dit nu niet voor de rechter brengen.
En dit betekent ernstige problemen voor ons, hoewel het door sommige mensen licht wordt opgevat. Voor Alternative DigiTalk is het extra zorgelijk, omdat de wet gericht is op online media. En dit betekent ook dat het vooral jongeren treft.
Jongeren zijn overgestapt van afstandsbedieningen naar telefoons. Ze ontvangen de meeste informatie via hun telefoon. Dus als je online media blokkeert, betekent dit dat je de meeste jongeren de toegang tot informatie ontzegt. En als jongeren de toegang tot informatie wordt ontzegd, betekent dit dat ze in het duister tasten. Ze kunnen hun leiders niet ter verantwoording roepen. Als team proberen we een manier te vinden om dit amendement aan te vechten in de rechtbank. Het voelt alsof we door een oceaan vol haaien proberen te zwemmen die ons waarschijnlijk zullen opslokken als we dit nu niet voor de rechter brengen.
Wat is er in maart 2022 gebeurd met de inval in jullie kantoor?
Zoals ik al zei, ze komen niet ineens voor je. Er is een periode dat ze je in de gaten houden en kijken wat je doet. Als je anti-regering blijft, kan ik je verzekeren dat ze je komen halen. Bij ons begon het bijvoorbeeld met dreigende opmerkingen van anonieme accounts op Facebook. Dit mondde uiteindelijk uit in een inval in ons kantoor op 10 maart.
Ze hebben mij en mijn team, negen van ons in totaal, gearresteerd en gevangen gezet. Ze namen ook al onze digitale computers en camera's in beslag. En bij Gods gratie steunde Free Press Unlimited ons door onze apparatuur voorlopig te vervangen door tenminste een tweedehands camera, zodat we weer kunnen gaan uitzenden. Want wij geloven dat als ze je bedreigen en onderdrukken zoals bij ons, en je rent weg, ze gewonnen hebben. En als je terugkomt en je werk voortzet, heb je het publiek waarschijnlijk aan je zijde. We voelen voor 100% dat wat we doen, echt is wat we moeten doen.
En als wij het niet doen, kunnen onze kinderen het nooit doen. Als er problemen op ons afkomen, zal ik die nu onder ogen zien zodat mijn kinderen dat niet hoeven te doen. Want als we dat niet durven en weglopen, geven we geen goed voorbeeld aan de nieuwe generatie. Met deze gedachte houden we vol.
En hoe is de situatie nu?
Free Press Unlimited heeft na de inval vijf van onze teamleden overgeplaatst en hen basiszorg gegeven. Zeven van de negen gearresteerden werden een paar dagen na de inval vrijgelaten, maar ik en mijn collega Faridah Bikobere werden vastgehouden. Nu zitten we niet meer in de gevangenis, maar we worden beschuldigd van cyberstalking van de president van Uganda.
Sinds de inval gaan we elke maand in en uit de rechtbank om ons te verantwoorden voor deze aanklacht. Het is een manier van de regering om ons bezig te houden. Ik heb ook van mijn collega's gehoord, vooral van de vrouwelijke collega's, dat agenten of de militaire inlichtingendienst hen blijven stalken. Toen ze onze apparatuur meenamen, konden ze die hacken en onze contactgegevens verzamelen, dus ze blijven ons volgen en berichten sturen op WhatsApp.
Denk je dat er een veroordeling zal volgen voor de aanklachten?
Dat is lastig. Dit is een onvoorspelbaar land. In de rechtbank hebben we aangevoerd dat er twee onwettigheden in onze zaak waren. Ten eerste voorziet de grondwet in het seponeren van een proces wanneer de verdachte is gemarteld, wat ons is overkomen. Toen we dat ter sprake brachten in de rechtbank, dachten we dat het proces onmiddellijk zou worden geseponeerd, maar dat was niet het geval.
We zien dat het ook voor rechterlijke ambtenaren moeilijk is om onafhankelijk te werken, omdat ze het risico lopen hun baan te verliezen. Vooral in zaken die politiek van aard zijn. Daarom hebben activisten en onafhankelijke mediawerkers die voor de rechter moeten verschijnen het moeilijk, omdat rechters hen kunnen veroordelen omdat ze hun baan willen redden. In enkele gevallen, waarin de rechterlijke ambtenaren onafhankelijk hebben gewerkt, heeft de regering hen bestempeld als medeplichtigen en bondgenoten van degenen die zich tegen hen verzetten of tegen hen schrijven. Dat brengt ons in een situatie van onzekerheid, die kan leiden tot een veroordeling.
Je kunt niet neutraal zijn. Je moet een kant kiezen.
Wat zou je tegen de jongere generatie in Oeganda willen zeggen?
Ik leef volgens de filosofie dat je vandaag het monster moet confronteren, zodat je kinderen vreedzaam kunnen leven. Wij hebben mensen als Gandhi, Martin Luther King Junior en Mandela als voorbeeld gehad. Zij zijn onze referentiepunten die ons sterk maken, en wij willen die referentiepunten ook zijn voor onze kleinkinderen. Als we niet terugduwen, wordt de ruimte steeds kleiner. In Oeganda zijn er nog maar heel weinig media die niet onderdrukt zijn, want om te werken moet je regeringsgezind zijn, anders krijg je te maken met repressie.
Je kunt niet neutraal zijn. Je moet een kant kiezen. Dus we hebben besloten ons te blijven verzetten. Zolang ze dingen doen die niet kunnen, moeten we hen op de nek zitten om een beter heden en een betere toekomst voor onszelf en onze kinderen te creeren. We zijn geen rebellen. We wijzen gewoon op misstanden, wijzen op slecht bestuur, wijzen op mensenrechtenschendingen en martelingen, wijzen op onrecht. En dat zullen we blijven doen.
Free Press Unlimited voert campagne voor de veiligheid van journalisten wereldwijd.