Veiligheid van journalisten en berichtgeving in de media in Israël en Palestina

Journalisten die verslag doen van het huidige geweld doen hun werk onder hoge druk. Israël bombardeert Gaza voortdurend, waarbij niet alleen Hamas-doelen worden aangevallen, maar ook burgerdoelen. Het zijn vooral lokale journalisten die verslag doen, maar er zijn ook internationale journalisten ter plaatse. Volgens schattingen van de Government Press Agency zijn meer dan 2000 journalisten naar Israël gekomen om verslag uit te brengen. Maar ze hebben geen toegang tot de Gazastrook, omdat internationale journalisten door Israël de toegang tot Gaza via de belangrijkste grensovergang Erez wordt ontzegd.
 

Bescherming

De afgelopen weken zijn de dodelijkste weken voor journalisten geweest in de Gazastrook sinds internationale persvrijheidsorganisaties zijn begonnen met het documenteren ervan. Volgens het Committee to Protect Journalists zijn tussen 7 oktober 2023 en 11 februari 2024 85 journalisten gedood: 78 Palestijnen, 4 Israëliërs en 3 Libanese. Daarnaast zijn er minstens 16 journalisten gewond geraakt, 4 journalisten vermist en 25 journalisten gearresteerd. Bovendien zijn de gebouwen van verschillende media in Gaza aangevallen. Het hoofdkantoor van de lokale onafhankelijke krant Al-Ayyam, gevestigd in de Palestine Tower in Gaza, werd volledig verwoest tijdens een Israëlische aanval op het gebouw op 7 oktober en ook de Gazaanse afdeling van Ma'an werd beschadigd door een aanval. 

Deze moorden en aanvallen op media en journalisten moeten grondig worden onderzocht. We zijn geschokt door berichten dat journalisten zijn neergeschoten terwijl ze verslag uitbrachten en dat verschillende media doelwit zijn geweest van raketaanvallen. Journalisten moeten worden beschouwd als burgers tijdens conflicten. Zij voorzien mensen in de essentiële behoefte aan betrouwbare en tijdige informatie.

Op dit moment weten we dat journalisten alles missen wat ze nodig hebben om goed verslag te kunnen doen; er is weinig tot geen elektriciteit, de internetverbinding wordt continu afgesloten, er is een tekort aan beschermende kleding en net als alle andere burgers hebben ze te kampen met een tekort aan voedsel en water. Het is echter onmogelijk om iets in en uit Gaza te krijgen, laat staan de benodigde spullen voor journalisten die gevaar lopen. Free Press Unlimited roept op tot een staakt-het-vuren, in solidariteit met alle internationale mensenrechtenorganisaties op VN-niveau en de internationale noodhulporganisaties.
 

Nieuwsgaring en werkomstandigheden

De moed van journalisten in Gaza die verslag blijven doen is ongelooflijk bewonderenswaardig. Het is dankzij deze lokale journalisten dat we een beetje kunnen zien wat er ter plaatse gebeurt. Daarom roepen we zowel de Nederlandse regering als de internationale gemeenschap op om druk uit te oefenen op de partijen om hun verantwoordelijkheid te nemen in het beschermen van journalisten ter plekke en hen in staat te stellen hun werk te blijven doen zodat ze het publiek van betrouwbare informatie kunnen voorzien. Dit betekent ook dat de toegang tot de communicatie-infrastructuur moet worden gewaarborgd en dat inspanningen om deze te herstellen moeten worden ondersteund.

Terwijl journalisten hun werk doen, worden hun familieleden voortdurend aangevallen. Al Jazeera journalist Wael Al-Dahdouh hoorde tijdens een uitzending dat zijn familie was gedood door een luchtaanval, kort nadat ze naar het zuiden van Gaza waren verhuisd na een evacuatiebevel van de Israëlische leger (IDF). Dahdouh's familie was ondergebracht in een vluchtelingenkamp toen een ontploffing hen doodde. Het laat zien wat de persoonlijke impact is op journalisten, en dat ze desondanks hun werk voortzetten. 

Onze collega's van Reporters Sans Frontières (RSF) hebben een voorlopig rapport opgesteld over de dood van een journalist van Reuters in Libanon en concluderen dat het waarschijnlijk om een doelgerichte aanval gaat. Dit is een grimmige herinnering aan de dood van Shireen Abu Akleh, een Al Jazeera verslaggever die werd gedood door gericht vuur van Israëlische soldaten in Jenin, de Westbank, volgens verschillende onafhankelijke onderzoeken van onder andere Bellingcat, Forensic Architecture en de Washington Post. Sinds 2019 zet Free Press Unlimited zich met het project "A Safer World for the Truth" in om een einde te maken aan de straffeloosheid van moorden op journalisten. Onderzoeken verwateren vaak door een gebrek aan onafhankelijkheid of een gebrek aan gespecialiseerde onderzoekscapaciteit bij autoriteiten. Daarom roept Free Press Unlimited op tot onafhankelijk, transparant en geloofwaardig onderzoek naar de vermoorde journalisten in dit conflict.
 

Intimidatie en censuur

Ook in Israël worden journalisten ernstig bedreigd als ze kritische vragen stellen over het grootschalige geweld of als ze hun medeleven of solidariteit betuigen aan de mensen in Gaza. Er zijn meldingen van journalisten die worden aangevallen door grote menigten of door de Israëlische politie, en van journalisten die worden geïntimideerd terwijl ze verslag uitbrengen. 

We zijn ook bezorgd over de voortdurende druk op journalisten en media door maatregelen ingesteld door de Israëlische regering. Op 16 oktober stelde de overheid nieuwe noodverordeningen voor die het mogelijk maken om media-uitzendingen te stoppen als het schadelijk wordt geacht voor het "nationale moraal". We vrezen dat deze vaag geformuleerde nieuwe wet zal worden gebruikt om het publieke debat in Israël te censureren. De Israëlische regering heeft al gedreigd om het lokale kantoor van Al-Jazeera te sluiten onder deze voorgestelde wetgeving, wat hen belemmerd om vrij te rapporteren over de oorlog. Samen met alle andere internationale organisaties voor persvrijheid roepen wij Israël op af te zien van dergelijke censurerende maatregelen.
 

Propaganda en toegang tot betrouwbare informatie

Het eerste slachtoffer in elke oorlog is de waarheid. Ten tijde van oorlog wordt propaganda op grote schaal ingezet, iets waar het publiek zich van bewust moet zijn. Onafhankelijke informatie van journalisten is essentieel om te begrijpen wat er gebeurt, alleen via hen komt er informatie naar buiten die niet wordt verstrekt door de Israëlische regering of Hamas. Er worden echter allerlei methoden gebruikt om de toegang tot informatie te beperken, zowel in de Palestijnse bezette gebieden als in Israël. Informatie wordt onderdeel van de oorlogsvoering van beide partijen. Waar onafhankelijke journalistiek ontbreekt, zijn burgers afhankelijk van propaganda en haatzaaierij. Bovendien creëert een gebrek aan informatie chaos. Het bemoeilijkt ook het verzamelen van bewijs om mensenrechtenschendingen aan te kaarten. 

Op 9 oktober heeft de Israëlische regering opzettelijk de communicatiekanalen uitgeschakeld door de twee belangrijkste telecomproviders in Gaza te bombarderen. Daarnaast werden andere internetproviders aangevallen, wat zorgde voor wijdverspreide verstoringen in de toegang tot zowel internet als telefoonlijnen. Bovendien wordt de elektriciteit continu afgesloten. Dit maakt het steeds moeilijker voor journalisten om hun werk te doen en voor burgers om toegang te krijgen tot betrouwbare informatie. Of om zelfs maar te weten te komen of hun geliefden nog in leven zijn. 

In de afgelopen weken zijn zowel de Israëlische regering als Hamas begonnen met een informatiecampagne om steun te verwerven, waarbij het ongekende lijden van burgers in dit conflict door beide partijen wordt benadrukt. Meer dan 100 journalisten werden door de IDF uitgenodigd om beelden van de Hamas-aanval in Israël te bekijken en Hamas deelt op grote schaal beelden van slachtoffers van Israëlische bombardementen op hun online kanalen; beide zijn pogingen om draagvlak te creëren en de informatieoorlog te winnen. 

Daarnaast hebben we een brede digitale campagne gezien van censuur, online haat, doxxing en shadowbanning op sociale media (Een shadowban beperkt het bereik van je social media account en zorgt ervoor dat je geen nieuwe volgers meer bereikt). Tot nu toe hebben sociale mediabedrijven gefaald om de alarmerende niveaus van desinformatie en online geweld op hun platforms aan te pakken, die bijdragen aan offline geweld, ontmenselijking en het rechtvaardigen van aanvallen op burgers.
 

Vooroordelen in berichtgeving

De media spelen een belangrijke rol in het vormen van onze percepties en hebben invloed op waarom onze samenleving zich meer zorgen maakt over bepaalde situaties en slachtoffers dan over andere. We zien dit terug bij de huidige gebeurtenissen in Israël en Palestina. De woordkeuze van de media, waarin ze de ene kant menselijker maken dan de andere of waarin de ene kant als agressor en de andere als slachtoffer wordt bestempeld, zaait verdeling en haat. 

We zien in sommige berichtgeving dat  Palestijnen "sterven" terwijl Israëli's worden "gedood" of "vermoord". Palestijnen die geïnterviewd worden op internationale TV-zenders wordt gevraagd Hamas te veroordelen, terwijl Israëliërs niet gevraagd wordt verantwoording af te leggen voor de misdaden van hun regering. In plaats van de geschiedenis van 75 jaar bezetting uit te leggen, wordt de reactie van Israël slechts beschreven als vergelding of reactie op de aanval van Hamas, of wordt er verwezen naar het recht op zelfverdediging.

Binnen de media wordt steeds meer gediscussieerd over framing en het taalgebruik. "Taal doet ertoe, zeker oorlogstaal. [...]. Deze woordkeuze heeft invloed op de publieke opinie, op politieke spelers en uiteindelijk ook op de gebeurtenissen zelf," luidt het in een opinie van OneWorld. In Pakhuis de Zwijger werd er een discussie georganiseerd over de berichtgeving over Israël en Palestina. Bovendien zijn redacties steeds transparanter over hun redactionele beleid en berichtgeving. Discussies binnen de media over ethiek, formulering en vooringenomenheid zijn essentieel. Journalisten en media hebben de verantwoordelijkheid om hun framing te onderzoeken, en bewust te zijn van de impact van hun woorden. 

We roepen de media en journalisten op om deze kritische debatten niet uit de weg te gaan en we moedigen de media aan om transparant te zijn over hun redactionele keuzes. We herhalen onze oproep aan journalisten om, wanneer ze verslag doen van de huidige gebeurtenissen, ernaar te streven de feiten te rapporteren zonder het debat te polariseren, en in plaats daarvan ervoor te zorgen dat ze hun bewoordingen zorgvuldig kiezen, context en perspectieven toevoegen aan verhalen en geen haat aanwakkeren.